Maialen Lujambio (Bakarka)
SARRERA:
Bertsolaritza egungo ahozko literaturaren ardatza dela esan daiteke. Izan ere, antzinako ahozko euskal literaturak zuen zenbait genero, denbora pasa ahala, ahultzen joan den bezala, bertsolaritza indartzen joan den generoa da. Horren lekuko dira, esate baterako, bertso-eskolen ugaritasuna, txapelketetan parte hartzea, etab.
Dena dela, bertsolaritza ez da Euskal Herrian soilik sortu den fenomenoa.
Lirikaren barnean, tradiziotik ez datozen generoen artean kokatzen da bertsolaritza. Izan ere, bat-batekoa denean norbaitek grabatzen ez badu, sortu bezain laster galtzen da bertsoa.
Jendaurrean bertsoa asmatu eta kantatu egin behar da, entzulea ukitu eta liluratuz.
Bertsoolaritza egituratzeko unitatea bertsoa da, ahapaldi edo estrofa esaten dena. Bertso batek hiru arau nagusi bete behar ditu:
- Kantatu ahal izateko doinua behar da.
- Molde bakoitzaren arabera silabak ondo neurtu behar dira neurria oso zehatza da.
- Puntu bakoitza errimatu egin behar da.
HISTORIA
Bertsolaritzaren hastapenak ezin dira historian kokatu. Bertsolaritzaren abiapuntua artzainaroan koka genezake. 1452. urtera arte itxaron beharko dugu ahozko ihardunaren lehen aztarnak erabakigarriak izateko. Bertsolaritza idatzia Bernart Etxepareren liburuarekin hasi zen eta bertan bertso eta kantu ugari ageri dira.
1799an kantatutako bi bertso gorde badira ere 1801ean zaia izugarri bat izan omen zen Villabonan. Orduko zaioetatik zalbatutako bertsoak zortziko eta bederatziko txikiak dira batez ere.
XVIII.mendeko lehen berrogehi urtean nagusi izango dira bertso guduak.
Bertsolaria eskolatu gabea da, ez du inolako ikasketarik: irakurtzea idaztea bezain arrotza egiten zaio. Baserri giroak dira esagutzen direnak. Herri hizkeraz mintzo direnak, herrikide eta ahaideen soiltasunez ari direnak.
Karlistadek (1833-1839, 1872-1876) bateko eragina izango dute baita bertsolariengan ere. Euskal gizartean zatituta dago. Aldarriak zabaltzeko, bertso paperek bat-batekoek baino lan hobea egingo dute. Bertso jarraiek, beraz, sekulako loraldia izango dute, bertso guduek behera egingo duten bitartean.
Bat-bateko bertsoak gora egin zuten lore jokoei esker. Jokook ahozko literatura eta poesia bultzatzeko sortutako lehiaketak ziren.
Bat-bateko bertsolaritzaren ohiko adieraz tokia, taberna eta ostatuak ziren. Bertsolari bufoi, eskolatu gabea da, jendeari dibertitzeko mozkorra.
DOINUA
Bertsolaria, musika-tresnaren laguntzarik gabe aritzen da bertsotan. Juanito Dorronsorok, orain artean arlo honetan lan gehien egin duen ikertzaileak, 3.000 doinu ikertu eta sailkatu ditu.
Bertsolariak ahots sendo eta belarri on behar duela pentsa badaiteke ere, adituen esanetan “komunikazioaren arrakasta eddo porrota ez dago bertsolariaren ahotsaren kalitatearen baitan, aukeraturiko doinuaren eta hura kantatzeko moduaren egokitasunean baizik”.
Guk gustuko dugun gaiari buruzko informazio utzi dizuegu , espero dugu guztukoa eta erabilgarria izatea,eskerrik asko eta AGUR.
Emen usten dizuegu bertso bat haren bideoarekin.
Nire aitaren etxea Gabriel Aresti
Nire aitaren etxea
defendituko dut.
Otsoen kontra,
sikatearen kontra,
lukurreiaren kontra,
justiziaren kontra,
defenditu
eginen dut
nire aitaren etxea.
Galduko ditut
aziendak,
soloak,
pinudiak;
galduko ditut
korrituak,
errenteak,
interesak,
baina nire aitaren etxea defendituko dut.
Harmak kenduko dizkidate,
eta eskuarekin defendituko dut
nire aitaren etxea;
eskuak ebakiko dizkidate,
eta besoarekin defendituko dut
nire aitaren etxea;
besorik gabe,
sorbaldik gabe,
bularrik gabe
utziko naute,
eta arimarekin defendituko dut
nire aitaren etxea.
Ni hilen naiz,
nire arima galduko da,
nire askazia galduko da,
baina nire aitaren etxeak
iraunen du
zutik.
